Når spelinga blir eit problem

Storspelar er ikkje det same som problemspelar

Faresignal og råd

Slik får du hjelp

Dataspelavhengighet som diagnose

Storspelaren er definert som ein som speler fire timar eller meir dagleg, utan at dette treng å gå utover helse og livskvalitet. Dette er personar som har eit lidenskapeleg forhold til spel, utan at hobbyen verkar forstyrrande på livet elles. Den kanskje største utfordringa for foreldre med ein storspeler i familien, er å ikkje la seg irritere over nett dette. Snakk om spel i fredstid og vis at du anerkjenner hobbyen til barnet. Vis interesse for kva som er gøy og kva som er utfordrande med spela, og la barnet snakke om opplevingane sine. Følg med på om livet elles er i balanse (skule, søvn, mat, venner osv.).  

Det som kjenneteiknar problemspelaren er at spelinga blir prega av tvang og til hinder for skule, familie, karriere og det sosiale livet. Det kan vere vanskeleg å kartlegge om spelinga i seg sjølv er eit problem, eller om spelinga fungerer som ei flukt frå noko anna i kvardagen som kan vere vanskeleg. Sosial tilbaketrekking gjennom dataspel kan vere eit signal om at noko er galt, og ein bør vurderer å be om profesjonell hjelp. Nokre problemspelarar bruker svært mykje tid på spelinga, andre mindre. Tidsbruk på dataspel i seg sjølv er derfor ikkje eit symptom eller målestokk på problemspeling. 

Det er du og familien din som avgjer kva de vil bruke tid på, og kva dykk synast er greitt. Ulike barn har ulike behov og interesser, men alle barn har behov for rammer og grenser. Det å sette grenser vil også hjelpe de dersom konfliktar oppstår. Start derfor tidleg med å snakke med barna om spel, og bestem gjerne kor mykje tid som er greit å bruke, og kva spel dei skal få lov til spille. 

Teikn på at barnet kan ha problem med spel:

• sluttar med andre aktivitetar
• kuttar ut sosialt samvær med venner og familie
• skulkar skulen, droppar lekser, prøvar og eksamenar
• speler om natta og søv om dagen
• prøver å slutte eller trappe ned utan å få det til
• kranglar med familien om spelinga
• får nye, usunne matvanar, eller et meir eller mindre enn tidlegare

Dersom de vil prøve å handtere dette utan profesjonell hjelp, har vi nokre råd. Lag ein struktur på dagen som du følgjer. Legg opp dagane dine slik at den som slitar må gjennomføre andre aktivitetar fyrst, for så å eventuelt kunne spele ein avgrensa tidsperiode på slutten av dagen. Sørg for å oppretthalde fast døgnrytme ved å legge deg og stå opp til faste tider.

Å ha ein fast aktivitet som skule eller jobb kan hjelpe mykje med å redusere tidsbruken. Har du korkje skule eller jobb, kan det å gjere noko frivillig i nærmiljøet vere eit alternativ.  

Noko av det viktigaste er likevel å få snakket med nokon. Mange opplever at det hjelper å ha nokon å snakke med som har vore eller er i liknande situasjon. Spillavhengighet Norge held medlemsmøte for speleavhengige og pårørande i dei fleste store byar i Noreg. Du finn oversikt over tilgjengelege støttegrupper på spilleavhengighet.no. 

Gjeld det ein skuleelev kan helsesjukepleiar vere ein å snakke med – ein vaksen som ikkje er eigen forelder. Det kan vere eit godt stad å starte, dersom ikkje fastlegen kjennast som eit godt alternativ. BUP eller familievernkontor kan også kontaktast.  

For personar over 18 år finst det behandlingstilbod ulike stader i landet, og du finn ei liste under hjelpelinjen.no.  

Det skal mykje til for å få ein slik diagnose. Du må ha slite med normale aktivitetar som søvn, mat, skule/jobb, sosialt liv, familie, trening – i over eitt år. Tida kan vere noko kortare dersom ein har problem innanfor fleire av desse områda over tid. Dei aller fleste foreldre uroar seg og tek kontakt med hjelpeapparatet før det går så langt.  

Eit vendepunkt kan kome av at den som speler har eit ønske om å leve eit vanleg liv. Den som spelar kan ha gått glipp av viktige ting i livet – ein eksamen ein skulle teke, viktige arrangement ein ikkje gjekk på, at ein sov seg gjennom forelesningane fordi ein hadde spelt heile natta – og kjem til eit punkt at noko må gjerast.  

Ofte opplever den som har problem at livet er ein kamp mot verda. Verda vil at ein skal spele mindre, eller slutte å spele. Verda forstår ikkje kva som er gøy med å spele. Den som er dataspelavhengig klarer ikkje å spele mindre, eller slutte å spele, utan å bli knust kjenslemessig. Dette er noko som må øvast på over tid, med hjelp frå andre som gir anerkjennelse av at det er kjenslemessig vondt å spele mindre. Grensesettinga må skje på ein varm og fin måte, for det å spele er så fantastisk gøy at det gjer vondt å ikkje få spele så mykje ein vil.  

Dataspel kan ha ein funksjon for å regulere noko anna. At ein blir heime frå skulen kan ha mange årsaker, og speling er kanskje det ein gjer når ein er heime. Om ein speler fordi ein er heime frå skulen, eller ein blir heime frå skulen for å spele, kan ha heilt ulike årsaker. Men foreldra ser spelinga og antek det er hovudproblemet. Kva andre faktorar gjer at ein kan bli heime og spele i staden for å gjere det ein eigentleg skal?  

Regulering av skjerm og dataspel bør skje etter kor sårbart barnet er. Dersom barnet har ADHD, dysleksi, få venner eller liknande – kan dette vere faktorar som gjer at barnet treng tydelegare rammer. Dersom barnet går på skulen, gjer lekser, gjer andre aktivitetar, og har masse venner – så kan det nesten spele så mykje det vil. Kor mykje du som foreldre liker eller misliker dataspel bør ikkje ha noko å seie for reguleringa, det er kor sårbart barnet er som tel.  

Kor vondt er det for barnet å slutte å spele? Dersom det må åtvarast med aukande frekvens og det følger med ramponering av rommet før leggjetid, betyr det at reduksjon av skjerm er nødvendig. Ein slik situasjon kan ein freiste å unngå ved å snakke med barnet om speling i fredstid. Snakk om spelinga sin plass i familien, kva som går bra og kva som er vanskeleg. Bli einige saman, utan truslar om å fjerne spelinga.  

Den nye diagnosen er noko dei fleste foreldre ikkje treng å bekymrer seg for, men for dei som merker at ting har gått for langt, finst det heldigvis hjelp. Ein stad å starte er hjelpelinjen.no. Der kan ein chatte eller ringe – som speler eller pårørande. Der finst det også regionale lister over behandlingstilbod. Er spelaren under 18 år kan ein først snakke med fastlege, helsesjukepleiar på skulen, eller kommunalt BUP (psykisk helsevern for barn og unge).